اگر در جایی به شما وعده داده شد که در ازای سرمایه‌گذاری، سودهای نجومی و تضمینی (مثلاً ماهی بیش از ۱۰درصد) دریافت می‌کنید، احتمالاً با یک ترفند پانزی طرف هستید که می‌خواهد کلاه بزرگی بر سرتان بگذارد و سرمایه‌ای را که سال‌ها برایش تلاش کرده‌اید به چنگ بیاورد. در این مقاله از کارمادیو به معرفی طرح پانزی و روش های کلاهبرداری پانزی میپردازیم.
نام طرح پانزی از کجا می‌آید؟
نام طرح پانزی از نام چارلز پانزی (Charles Ponzi)، یکی از مشهورترین کلاهبرداران تاریخ گرفته شده است. او با فروش کوپن‌های تخفیفی اداره پست، به سرمایه‌گذاران وعده می‌داد ۵۰درصد سود در ۴۵ روز دریافت می‌کنند.
روش پانزی هم این بود که با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران پیشین و همچنین سرمایه‌گذاران جدید، سود اولین‌ها را پرداخت می‌کرد. چارلز پانزی در دهه ۱۹۲۰ توانست با طرح ابداعی خود بیش از ۲۰میلیون دلار کلاهبرداری کند که معادل بیش از ۲۵۰میلیون دلارِ امروزی است.
البته طبق صفحه ویکیپدیای چارلز پانزی، قبل از پانزی هم کلاهبرداری‌های مشابه دیگری رخ داده بود و پانزی به‌طور مستقیم این ترفند را اختراع نکرده است. با این حال، ازآنجاکه کلاهبرداریِ او خیلی بزرگ بود و در نشریه‌های آن زمان مانند نیویورک تایمز سروصدا کرد، نام این ترفند از او گرفته شده است.
کلاهبرداری پانزی Ponzi scheme چیست؟
روشی از کلاهبرداری است که در آن با وعده هایی مثل دادن سودهای نجومی و تضمینی، سرمایه مردم را از دستشون در میارن. به این صورت که فرد کلاهبردار با ساخت سایت و یا موسسه یا شرکتی که هرگز هویت قانونی ندارد، با تبلیغات فراوان از قبیل دادن سود های چند برابر سرمایه و تضمینی و… مردم را متقاعد میکنه تا دارایی های خودشون رو در اختیار اون قرار بدن.
کلاهبرداری پانزی چیست؟
در ابتدای کار همه چی درست پیش میره چون فرد کلاهبردار سود سرمایه فرد اول رو از محل سرمایه فرد دوم تامین میکنه و همین طور زنجیر وار سود فرد دوم را از سرمایه فرد سوم و…. تامین میکنه و تا اینکه در ابتدای کار به علت رضایت افراد از سود زیاد، سرمایه زیادی جذب این شرکت میشه تا اینکه یه شب که فرد کلاهبردار احساس کرد که به مبلغ به دست آورده راضی شده، بارو بندیلشو برمی داره و با پول های مردم میره به جزایر تفریحی برای خوش خوشانش. از این رو، معمولا طول عمر این از شرکت ها بیشتر از دو سال نیست.
نمونه چند تا از این کلاهبرداری ها در سال های قبل در ایران موسسه محمد رسوالله و شرکت جی بود که باعث شد سرمایه عده زیادی نابود بشه. پس خیلی حواستون باشه که اگر کسی وعده ی دادن سود ها و بهره های نجومی رو بهتون داد؛ توجه داشته باشین که به احتمال 99 درصد کلاهبرداری هست.
ویژگی های اصلی طرح پانزی کدام است؟
طرح پانزی نشانه ها و علایمی دارد که می تونید با بررسی این علامت ها به پانزی بودن و کلاهبرداری بودن ماهیت اون، پی ببرین. که عبارتند از:
• سودهای نجومی و غیر قابل باور و ایجاد هیجان کاذب در سرمایه گذاران: در حالت کلی هرجا صحبت از سرمایه گذاری با سود چند برابر سرمایه شد؛ میتونه زنگ خطری برای سرمایه شما باشه. پس بهتره محتاط تر عمل کنید.
• روش های نامعمول برای دریافت سرمایه: معمولا در این کلاهبرداری ها، اسکمرها از سرمایه گذاران میخوان که از درگاه های غیر قانونی یا کیف پول های غیر قابل شناسایی مبلغ سرمایه رو به حساب اونا واریزکنین. در این نوع انتقالات باید هوشیار باشین که اگر یه درصد، طرف تون کلاهبردار باشه پس از انتقال ارز، دستتون به جایی بند نخواهد بود.
• عدم نقد شوندگی سرمایه شما به بهانه سود دهی بیشتر: اصولا هر نوع سرمایه گذاری که در اون نقد شوندگی سرمایه تون بالا و در هر زمان محقق باشه اون سرمایه گذاری معتبره. ولی اگر در یه سرمایه گذاری، سرمایه شما به بهانه دست یافتن به سود بیشتر یا بهانه های دیگر از جمله دادن امتیازاتی… بلوکه بشه. احتمالا طرف حسابتون یه پانزی کار هست.
طرح پانزی چیست؟
• بازدهی مثبت همیشگی: اگر یه شرکتی بخواد بدون توجه به شرایط بازار به صورت مداوم سود بالایی رو به سرمایه گذاری شما بده؛ شک نکنید که در دسته طرح های پانزی است.
• ناشناس بودن هویت فرد موسس: این شرکت ها معمولا اطلاعات دقیقی از هویت و اسامی خودشون و کارکنانشون رو به کسی نمیگن و معمولا با اسامی تقلبی سعی در قانونی نشان دادن خودشون دارند.
• عدم شفافیت نوع فعالیتشون: این شرکت ها هرگز اطلاعات دقیقی از نوع کار و فعالیتشون که بتونه تامین کننده سود های نجومی باشه بیان نمی کنن. در صورت توضیح هم، توضیحاتی بسیار پیچیده و غیر قابل فهم می دهند.
• در دسترس نبودن شرکت و یا افراد شرکت: این گونه شرکت ها هرگز آدرس و شماره تلفن مشخصی ندارن و یا آدرس نادرستی رو به سرمایه گذاراشون میدن.
• نداشتن مجوزهای قانونی: طرح های پانزی هرگز نمیتونن مجوز قانونی بگیرن. به جز در مواردی که طرح به اندازه ای حرفه ای چیده و برنامه ریزی شده باشه که مجوزدهنده ها هم نتوانند به ماهیت پانزی بودن طرح پی ببرن و متقاعد بشن.
با توجه به نکات بالا، اگر قصد سرمایه گذاری در شرکتی رو دارین، بهتره که شرکتی باشه که در نزدیکی محل زندگی تون باشه و حضوری بتونین اعضا و کارکنان اون شرکت رو ببنید و شماره تلفن هاشون رو داشته باشین. بیشتر شرکت های پانزی در خارج از کشور، وقت و انرژی خود را صرف میکنن؛ تا با روانشناسی و شستشوی مغزی افرادی که در حوزه ارز دیجیتال متضرر شدند، ته مونده جیب اونا رو هم به غارت ببرن.
اونا با شگرد هایی مثل هم دردی کردن و درستکار نشان دادن خودشون، با به کاربردن کلاماتی از قبیل خدا و حق مردم و… در افراد اعتماد ایجاد می کنند و سرمایه هاشون رو به سمت خودشون می کشن. کشورهای هدف پانزی کارها، بیشتر کشور های آسیایی و جهان سومی و فقیر دنیاست. به این جهت میدونن مردم این کشورها اکثرا فقیر هستن و آگاهی های کافی رو ندارن و یا عده ای تو فکر جبران ضرر مالی خودشون هستن و هم از طرفی در دسترس مردم این کشورها نیستن. پس خیالشون راحته که اونا هرگز نمی تونند به ماهیت اعضای شرکت پی ببرن و به دنبال پولشون بیان.
اگر احیانا بخواهید در شرکتی در خارج از کشور، سرمایه گذاری کنید، بهتره کسی را به اون جا بفرستین و از واقعی بودن این شخصیت حقوقی مطلع بشین و یا میتونید آدرس خیلی از شرکت ها بزرگ و با سابقه را از روی گوگل مپ جستجو کنید. همچنین میتونید هویت سایت شرکت ها رو با استفاده از سایت های اسکم یاب که در موتور جست و جستوجوگر گوگل موجوده، پیدا کنین. یا حتی میتونید تاریخ ساخت سایت یا آخرین تغییرات سایت رو از طریق سایت https://archive.org/ بدست بیارین. که به طبع هرچی سایت با سابقه تر باشه و مدت زمان زیادی از فعالیتش گذشته باشه به همون میزان قابل اعتماد تره.
کلاهبرداری با روش طرح پانزی
جدیدا با قوت گرفتن فعالیت های مربوط به ارز دیجیتال در کشورهای مختلف و حتی کشور های فقیر، اکثر افراد دارای کیف پول دیجیتال هستن و همون طور که می دونید با صنعت بلاکچین در کسری از ثانیه میشه اقدام به انتقال ارزهای مختلف کرد. عده ای با طراحی سایت های سرمایه گذاری مشابه سایت صرافی ها، با وعده ی دادن سود های نجومی اقدام به جذب سرمایه گذار میکنن.
اعضای این شرکت ها معمولا در شبکه های اجتماعی مثل اینستاگرام با فالو کردن افرادی که در حوزه ارز دیجیتال کار میکنن. سعی دارن با فرستادن پیام هایی آماده شده از پیش، به دایرکت این افراد، شرکت فرضی خودشون رو معرفی کنن تا سرمایه های مردم را جذب کنن. اونا با سو استفاده از مزیت تکنولوژی بلاکچین -انتقالات سریع و آسان ارز- به سرعت می تونند جذب سرمایه بکنن. پس یادتون باشه هیچ وقت یه فرد خارجی محض رضای خدا نمیاد بهتون بگه بیا سرمایه گذاری کن تا خوشبخت بشی. دیدیم که میگیم ها….. اگر برای سرمایه گذاری و شرکت در پروژه ای، کار و فعالیت اون پروژه رو متوجه نشدین یا براتون قابل فهم نبود. بهتره از شرکت در این سرمایه گذاری دوری کنین. برای مثال قبل از سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال با مطالعه وایت پیپر اون میتونین از هدف های طراحان آن مطلع بشین و آگاهانه به بازار های مالی ارز وارد بشین.
تفاوت کلاهبرداری هرمی با کلاهبرداری پانزی چیست؟
در هر دو نوع این کلاهبرداری ها محصول واقعی، ارائه نمیشه و هر دو بر محور سرمایه اعضای درون خود استوار هستن. معمولا طرح های هرمی به بخش کسب و کار و بازاریابی شبکه ای وابسته است. در طرح هرمی هر عضو باید اعضای جدیدی رو وارد هرم کنه و عضوهای جدید نیز اعضای جدیدتری را به عنوان زیر مجموعه به داخل هرم بیارن. به تعداد اعضایی که هر عضو میتونه وارد هرم کنه درصد میگیره. بنابراین همه اعضا قبل از اینکه پول را به راس هرم- که طراح هرم هست- ارسال کنن درصد خود را برمی دارند. برخی از شرکت های هرمی مدعی هستن که محصولی رو میفروشند تا ماهیت کلاهبردارانه خودشون رو مخفی کنن. تفاوت این هرم و طرح پانزی بیشتر بر عضو گیری و آوردن زیر مجموعه است که این روش تنها در هرم ها دیده میشه.
آیا بیت کوین یک طرح پانزی هست؟
سرمایه‌گذارها و اقتصاددان ها، بیت کوین را یک سرمایه‌گذاری معتبر میدونن چرا که به طور فزاینده و قابل‌توجهی در طول تمام این سال‌ها رشد کرده. رشدی که به صورت صعودی اکید نبوده و با سقوط و صعودهایی پی در پی همراه بوده به این دلیل پانزی بودن آن مردود شده است. با این وجود می‌توان در گوشه وکنار بازار ارزهای دیجیتال، طرح‌هایی رو پیدا کرد که رنگ و بوی پانزی دارند! این طرح‌‌ها از ماهیت اصلی بازار جدا هستن، و تونستن سرمایه‌گذاران زیادی رو به دام بندازن.
معرفی اقسام پانزی در حوزه ارز دیجیتال
پروژه های سرمایه گذاری ارز دیجیتال
پروژه بیت کانکت BITCONNECT :
در سال 2016 نمایندگان این طرح به سرمایه گذاران وعده دادن که با حداقل مبلغ 100 دلار میتونن وارد این طرح بشن و ماهیانه 40 درصد سود بگیرن. در این طرح در مدت 120 روز، سرمایه گذاران میتونن کل سرمایه خودشونو پس بگیرن. به این شرط که تعداد مشخصی اعضا وارد مجموعه بکنن. در این نوع سرمایه گذاری، سرمایه گذاران رده اول 5% از کارمزد خرید اعضای رده دوم و سرمایه گذاران رده دوم 3% و سرمایه گذاران رده سوم 2% از کارمزد خرید رده بعدی را کسب میکردن و.. با بزرگ شدن زیر مجموعه توان مدیریت سخت شد و پاداش ها قطع شد و طرح شکست خورد و سرمایه های مردم نابود شد و اعضای اصلی گروه دستگیر شدن. توکن اصلی پروژه BCC بود که بدون پشتوانه و هدف بود.
بیت کوین ارا BITCOIN ERAا:
یک پلتفرم برای معامله‌ی بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال است. در این پلتفرم به کاربران و سرمایه گذاران گفته میشه اگر فقط روزی 20 دقیقه معامله توسط یک ربات، در درون این پلتفرم انجام بدن، 1100 دلار سود بدست میارن. این سایت همچنان فعال هست.
صرافی کانادایی QUADRIGACX:
پس از مدتها فعالیت این صرافی، مشخص شد که مؤسس این صرافی (جرالد کوتن) چندین اکانت ساختگی با موجودی حساب غیرواقعی ایجاد کرده بود که در زمان سقوط قیمت ارزها، کسری حساب صرافی را با سپرده‌های مشتریان دیگر پوشش می‌داد. به همین جهت غالب وقت ها، واریز سود ها با تاخیر مواجه بوده. معمولا تشخیص کلاهبرداری در صرافی ها خیلی مشکل هست به دلیل اینکه حساب ارزی صرافی ها شفافیت کافی رو نداره. به همین جهت کلاهبرداری ارز دیجیتال توسط صرافی ها می تونه تا مدت های زیادی، بدون اطلاع کسی ادامه پیدا کنه.
پروژه پای نتورک:
پروژه پای نتورک، یک اپلیکیشن قابل نصب در موبایل است. این برنامه یکی از اپلیکیشن های پیام رسان درون شبکه هست که کاربرانش اوقاتی را در داخل آن میگذرانن. به امید اینکه باهاش رمز ارز استخراج کنند و ارز هاشون را به دارایی واقعی تبدیل کنن. توکن این پروژه pi بود و که فقط توسط گوشی قابل استخراج بود و توسط صرافی ها لیست نشده یود. طبق آخرین اخبار بدست آمده، این اپلیکیشن تا امروز، اطلاعات بیش از 60 میلیون کاربر این اپلیکیشن را لو داده و تو فضای اینترنت به فروش گذاشته است. طرح پاداش دهی عضو گیری در این اپلیکیشن هم وجود دارد. البته تا اینجای کار به کاربرانش سود یا ارزی نداده است.
بریج اوراکل
این رمز ارز در سال 2020 به عنوان توکنی در پلتفرم شبکه ترون شروع به فعالیت کرد. ولی چون وایت پیپر واضح و روشنی نداره و کل ذخیره اون در چند کیف پول محدود بود و همچنین با فاصله اندکی از پیدایشش رشد پامپی غیر منطقی در اون رخ داد و نیز توسعه دهندگان آن هیچ فعالیتی در GitHub ندارن. به همین جهت خیلی از افراد معتقد هستن که این ارز یه ارز بی ارزش (شت کوین) هست. اسکم و پانزی بودن 100 درصدی این ارز تا امروز در دست بررسی است.
پلاس توکن
طرحی بود که در سال 2018 به کاربران خود -که به طور عمده شهروندان چین و کره جنوبی بودن- وعده داد که اگر از کیف پول پلاس استفاده کنید مبلغی رو به عنوان سود ماهانه به حسابتون واریز میشه. که البته یه طرح پانزی بود و نزدیک به 3 میلیارد دلار کلاهبرداری کرد و باعث افت شدید قیمت بیت کوین در سال 2019 شد.
انتشار توکن بی ارزش
در این نوع از کلاهبرداری، فرد یا افراد توکن بی ارزشی رو طراحی میکنن و با ایجاد جو روانی و تبلیغات غیر مستقیم از قبیل ایجاد کانال سیگنال دهی رایگان در تلگرام برای جذب اعضای خیلی زیاد و دادن سیگنال برای خرید توکن بی ارزش خودش به اعضا، .. آنها را به خرید این توکن تشویق میکنه وقتی همه توکن هاشو فروخت با پول سرمایه گذاران نیست میشه. و توکنهای بی ارزش روی دست یه عده فروشنده میمونه که هیچ کس حاضر نیست اونا رو بخره.
کلام پایانی
دوستان ما در این مقاله روش های انواعی از کلاهبرداری پانزی چیست؟ و علایم و نشانه های کلاهبرداری رو اشاره کردیم. هر حرکتی و دعوتی که علایم و نشانه های پانزی رو داشته باشه ممکنه یه کلاهبرداری باشه و لذا همیشه جوانب احتیاط رو رعایت کنید. در داخل ایران از جمله سایت های خارجی که در سال های اخیر کلی کلاهبرداری کردن و مخصوصا در کشور ما فعال بودند سایت‌های Wozur.com و enigmatrades.net هستند.
متاسفانه باید بگیم که بیشترین جستجو برای این سایت ها، از کشور ایران بوده و 31 درصد ترافیک این سایت ها مربوط به ایران است. همه این مسائل ناشی از ناآگاهی و بی توجهی به هشدارها و علایم پانزی هست که باعث مال باختگی ورشکستگی یه عده میشه. در این مقاله سعی کردیم همه روش های کلاهبرداری پانزی بیان کنیم با آگاهی تو دنیای ارز قدم بگذارید و کلاهاتون رو محکم بچسبین تا کسی نتونه هرگز کلاهتون رو برداره.