در این مقاله از کارمادیو، به معرفی کامل انواع سرطان‌های ارثی می‌پردازیم. وقتی یکی از اعضای خانواده درگیر بیماری سرطان می‌شود، ممکن است سایر اعضای خانواده نیز نگران احتمال ابتلای خود به سرطان شوند. می‌دانیم که سرطان یک بیماری ژنتیکی است؛ یعنی در نتیجه ایجاد تغییرات یا همان جهش در محتوای ژنتیکی سلول‌ها ایجاد می‌شود.
پیام‌های ژنتیکی، رشد و تقسیم و عملکرد سلول‌ها را کنترل می‌کنند، بنابراین تغییر در آنها، رفتار سلول را تغییر می‌دهد. از طرف دیگر می‌دانیم ژن‌ها از والدین به فرزندان به ارث می‌رسند. هر انسان یک نسخه از ژن را از پدر و نسخه دیگر را از مادر به ارث میبرد.
با این اوصاف، آیا عامل سرطان در ژن‌های ما قرار دارد و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود؟ آیا سرطان ارثی است و راهی برای فرار از آن نیست؟ بیایید باهم بررسی کنیم.
سرطان‌های ارثی
سرطان‌های ارثی در سایه DNA قرار دارند. یعنی می‌توان گفت که همه سرطان‌ها ژنتیکی هستند اما همه آنها وراثتی نیستند و حتی اگر وراثتی هم باشند در هر نوع سرطان درصد خاصی وجود دارد که البته همراه با عوامل محیطی و شرایط زندگی و موقعیت جغرافیایی یک ریسک خطر را برای ابتلای یک فرد به یک نوع سرطان مشخص را می‌سازند.
ژن‌هایی که سرطان‌های ارثی را ایجاد می‌کنند از والدین به کودکان منتقل می‌شوند، درواقع در همه نسل ها خود را نشان می‌دهند و بروز می‌کند. اگر یکی از والدین جهش ژنتیکی داشته باشد، فرزندانشان به صورت نسبت 50/50 شانس این را دارند که جهش‌های مسبب سرطان را به ارث ببرند.
سرطان‌های ارثی ۱۰% از کل سرطان ها در زنان و مردان را در بر می‌گیرد؛ البته تحقیقات آینده می تواند با کشف ژن های دخیل در سرطان‌های ارثی، این سهم را بیشتر کند.
جهش های ژنتیکی و نقش آنها
معمولا تستهای ژنتیکی به دنبال یافتن تغییرات وراثتی خاصی (جهش) در کروموزوم ها، ژن ها و یا پروتئین های یک فرد هستند. جهش‌های ژنتیکی می‌توانند برای سلامتی مضر، سودمند و یا خنثی باشند. جهش‌های مضر شانس ابتلا به بیماری‌هایی نظیر سرطان را افزایش می‌دهند.
گاهی سرطان‌ها به صورت خانوادگی ظاهر می‌شوند حتی اگر علت آن یک جهش وراثتی نباشد. به عنوان مثال سبک زندگی مشابه مثل استفاده از دخانیات عامل مهمی در بروز سرطان‌های مشابه در افراد یک خانواده می‌باشد.
بسیاری از جهش‌های ژنتیکی عامل سرطان‌های ارثی هستند. در همین راستا بررسی‌های ژنتیکی می‌تواند وجود یا عدم وجود سرطان‌های ارثی را تشخیص دهد. همچنین با کمک آزمایش‌های ژنتیکی، اعضای یک خانواده بدون داشتن علائم مشهود بیماری، می‌توانند از نظر حامل بودن برای جهش‌های مشخص وراثتی به منظور تشخیص سرطان‌های ارثی مورد بررسی قرار گیرند.
جهش‌های ژنتیکی به ارث برده شده، خطر بروز سرطان در یک فرد را از طریق مکانیسم های مختلفی بر اساس عملکرد ژن افزایش می‌دهد. به عنوان مثال جهش در ژن‌های کنترل کننده رشد سلولی و ترمیم DNA، خطرابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
انواع سرطان‌های ارثی
دانشمندان جهش‌های ژنی ارثی را برای انواع خاصی از سرطان کشف کرده‌اند، از جمله:
- سرطان غده آدرنال یا فوق کلیوی
- سرطان استخوان
- سرطان‌های مغز و نخاع
- سرطان سینه
- سرطان روده بزرگ
- سرطان چشم (ملانوم چشم در بزرگسالان و رتینوبلاستوما در کودکان)
- سرطان لوله فالوپ
- سرطان کلیه، از جمله تومور ویلمز در کودکان
- برخی از انواع لوسمی و لنفوم
- هپاتوبلاستوم (نوع نادری از سرطان کبد که کودکان را مبتلا می‌کند)
- نوروبلاستوما
- تومور‌های نورواندوکرین
- سرطان اوروفارنکس
- سرطان تخمدان
- سرطان پانکراس
- سرطان غده پاراتیروئید
- سرطان غده هیپوفیز
- سرطان پروستات
- رابدومیوسارکوم
- سرطان‌های پوست
- سرطان روده کوچک
- سارکوم بافت نرم
- سرطان معده
- سرطان بیضه
- سرطان تیروئید
- سرطان رحم
آیا تمام سرطان‌ها ارثی هستند و راه فراری از آن نیست؟
خیر! اکثر سرطان‌ها، سرطان‌های ارثی نیستند. در واقع فقط حدود ۵ تا ۱۰ درصد سرطان‌ها ارثی هستند. زیرا در اکثر موارد، جهش‌هایی که منجر به سرطان می‌شوند بعد از تولد رخ می‌دهند.
دقت کنید این تغییرات در سلول‌های پیکری خود فرد رخ می‌دهند و روی خود فرد تاثیر می‌گذارند و تنها جهش‌هایی قابل انتقال به نسل بعد هستند که در سلول‌های جنسی رخ دهند، یعنی اسپرم و تخمک. پس اگر شخصی در اثر جهش ژن‌هایش، دچار سرطان شود، لزوما به این معنی نیست که فرزندانش هم به سرطان مبتلا خواهند شد.
در واقع نکته‌ای که باید در نظر گرفته شود این است که اگر ۱ یا ۲ نفر از اعضای خانواده به سرطان مبتلا شده باشند، به این معنی نیست که شما نیز حتماً مبتلا خواهید شد، حتی اگر فرد مبتلا به سرطان، یکی از بستگان درجه یک یعنی یکی از والدین، خویشاوندان نزدیک، خواهر یا برادر شما باشد. همچنین نوع سرطان نیز بسیار تأثیرگذار است. در چنین شرایطی پزشکان معمولاً غربالگری را توصیه می‌کنند.
ویژگی ها و علائم سرطان‌های ارثی
حال که انواع سرطان‌های ارثی را می‌شناسید، باید به این مسئله نیز واقف باشید که همه افراد دارای جهش‌های مستعد کننده سرطان، لزوماً به این بیماری دچار نمی‌شوند. افراد زیادی حامل جهش‌های سرطان زا هستند اما به آن مبتلا نمی‌شوند.
عوامل زیادی در بروز یا عدم بروز سرطان در بدن افراد حاملِ جهش، تاثیر می‌گذارد. هر فرد دارای دو نسخه ژن خاص است که یکی را از مادر و دیگری را از پدر خود به ارث میبرد. الگوی وراثت سرطان، راه بسیار مطئن و خوبی برای فهم بهتر نحوه‌ی ابتلا به سرطان می‌باشد.
جهش هایی که باعث بروز سرطان‌های ارثی می شوند از دو طریق قابل انتقال هستند:
- اتوزومال مغلوب
- اتوزومال غالب
اتومازول مغلوب، وراثتی است که فرد فقط در صورتی ممکن است به سرطان مبتلا شود که هر دو ژن جهش یافته از والدین خود را به ارث برده باشد. معمولاً پدر و مادر هایی که یک نسخه جهش یافته از سرطان را با خود حمل می‌کنند با بیماری سرطان مواجه نمی‌شوند و اگر یک نسخه جهش یافته به فرزند او منتقل شود باز هم امکان بروز سرطان به طور حتمی وجود ندارد.
در تعریف اتوزومال غالب باید گفت به این معنی است که در صورتی که تنها یک ژن جهش یافته در بدن فرد وجود داشته باشد، بیماری قابل بروز است. والدین فردی که به وراثت اتومازول غالب دچار است ممکن است فقط حامل ژن جهش یافته باشند و اثرات آن را در بدن خود مشاهده نکرده باشد.
کروموزوم X یکی از عوامل اصلی ایجاد سرطان‌های ارثی است. وراثت مرتبط به کروموزوم X یکی دیگر از اَشکال وراثت ژن ایجاد کننده سرطان محسوب می‌شود. مرد‌ها فقط می‌توانند یک نسخه از کروموزوم ایکس را توسط مادرشان به ارث ببرند اما کروموزوم ایکس در زنان به صورت دو نسخه قابل موروثی می‌باشد.
بیان متغیر و نفوذ کامل دو طریقه‌ی کاملاً جدا دارند که در رابطه با بروز سرطان‌ها قابل تحلیل هستند. افرادی که دارای جهش نفوذ کامل می‌باشند تنها در برخی موارد اثرات جهش را در بدنشان مشاهده می‌کنند اما جهش‌هایی که بیان متغیر دارند، با شدت‌های متفاوتی علائم را از بدن فردی به فرد دیگر انتقال می‌دهد.
در مجموع با توجه به این که میدانید کدام سرطان ها ارثی هستند باید سابقه خانوادگی خود را بررسی کرده و در صورت وجود چنین سوابقی حتماً با یک پزشک متخصص ژنتیک مشورت کنید. انجام آزمایش‌های مربوطه در صورتی که مشکوک به این بیماری باشید کاملاً مفید و کاربردی هستند.
جمع بندی
سرطان یک اختلال ژنتیکی شایع است، در مواردی جهش های ژنتیکی سرطان از طریق والدین به فرزندان یا نسلی به نسل دیگر منتقل شده و افراد را در معرض ابتلا به قرار می دهد. تست های مختلفی جهت تشخیص سرطان‌های ارثی قرار دارد.
نکته مهم اینست که در صورتی که افراد دارای ژن‌های سرطانی باشند صرفا به معنای ابتلا به سرطان نبوده و فقط در معرض یا ریسک بیشتر سرطان های ارثی قرار دارند. در این مقاله لیست سرطان های ارثی گفته شده است. آگاهی از فهرست سرطان‌های ارثی، افراد را در دادن تست سرطان ارثی و آگاهی از وجود جهش های ژنتیکی در بدن ترغیب می کند. امیدوارمی این مقاله از کارمادیو برای شما مفید بوده باشد.
