اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یکی از بیماری های روانی مزمن است که خوشبختانه شایع نبوده و تنها یک درصد جمعیت جهان به آن مبتلا می شوند. این بیماری اثراتی مانند تعریف واقعیت و توهم را به همراه دارد. ابتلا به بیماری شیزوفرنی در زنان مردان تقریباً به یک اندازه است و به طور کلی، در مردان در دوران نوجوانی اوایل ۲۰ سالگی و در زنان اواخر ۲۰ سالگی تا اوایل ۳۰ سالگی خود را نشان می دهد. حال جهت دریافت اطلاعات بیشتر درباره این بیماری، علائم و روش درمان آن، در این مقاله از کارمادیو با ما همراه باشید.
اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی است که با تغییر در ادراک، افکار و رفتار خود را نشان می دهد و با دوره های مداوم یا عود کننده همراه بوده و علائم اصلی آن شامل توهم، هذیان و اختلال در تفکر است.
علائم اسکیزوفرنی
علائم اسکیزوفرنی به سه دسته مثبت، منفی و علائم شناختی یا اولیه تقسیم می شوند که در زیر به آنها می پردازیم.
علائم شناختی یا اولیه
این علائم، اولین علایمی هستند که در بیماری اسکیزوفرنی خود را نشان می دهند و غالباً مدت ها قبل از شروع بیماری در مرحله پرودرم مشخص شده اند و ممکن است اولین بار در نوجوانی یا حتی کودکی بروز کنند.
علائم شناختی باعث نتایج منفی روانی _ اجتماعی در بیمار شده و گفته می شود که با کاهش احتمالی ضریب هوشی نرمال به ۷۰ تا ۸۵ همراه باشند.
علائم اولیه شامل انزوا طلبی، تحریک پذیری، تغییر مداوم دوستان یا گروه های اجتماعی، مشکل در خواب و کاهش تمرکز است.
علائم مثبت
منظور از علائم مثبت آن دسته اند که به طور معمول یک شخص سالم آنها را تجربه نمی کند؛ اما در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در یک دوره روان پریشانه خود را نشان می دهند و شامل موارد زیر هستند.
توهم: منظور از توهم تجربیاتی هستند که در حقیقت وجود ندارند و ذهن فرد مبتلا به اسکیزوفرنی آنها را می سازد و شامل شنیدن صداها و دیدن آنچه که واقعیت ندارد بوده و این دو در بین مبتلایان به اسکیزوفرنی بسیار شایع تر از علایم دیگر است.
بوییدن، چشیدن یا به طور کلی حس کردن چیزهایی، که وجود خارجی نداشته و اطرافیان نمی توانند آنها را تجربه کنند از دیگر علائم توهم هستند.
هذیان: هذیان به معنای اعتقاد به باورهای غیرمنطقی و خلاف واقعیت است که اغلب بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی به آن دچار می شوند از جمله این هذیان ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- شخص مبتلا به اسکیزوفرنی باور دارد که خویشان و آشنایان قصد دارند به او آزار و اذیت رسانند.
- این افراد، کلیه رویدادهای طبیعی و رفتارهای عادی اطرافیان خود را سوء تعبیر کرده و آنها را به خود نسبت می دهند.
- شخص مبتلا به اسکیزوفرنی خود را فرد بسیار مهمی دانسته و معمولاً فکر می کند از قدرت ماورایی برخوردار است.
- مبتلایان به شیزوفرنی می پندارند که تحت کنترل فرد یا گروهی بیگانه قرار دارند و ایده ها و نظرات شخصی آنها توسط دیگر افراد دزدیده شده است.
اختلالات فکری: داشتن روش‌های غیر معمول تفکر یا پردازش اطلاعات از دیگر علائم مثبت است و از جمله می‌توان به عدم تمرکز، تکرار بیش از حد جملات و به کارگیری کلمات و عبارات بی معنی اشاره نمود.
اختلالات حرکتی: شامل تحرکات آشفته یا حالت های عجیب و غریب است که می توان به رفت و آمد های مکرر بی هدف در فضای نسبتاً کوچک یا در الگوی دایره وار اشاره نمود.
اختلالات رفتاری: پرخاشگری، تکرار مکرر برخی حرکات و ثابت ماندن در وضعیتی خاص از جمله اختلالات رفتاری بیماران شیزوفرنی است که قادر به کنترل این رفتار های خود نیستند.
علائم منفی
این علائم به معنای عدم وجود برخی علائم است که در افراد سالم مشاهده می شود و می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- کمبود انرژی و بی‌انگیزگی
- عدم وجود یا محدود بودن احساسات
- عدم رعایت بهداشت و رسیدگی به وضعیت ظاهری.
- کم حرفی و عدم اشتیاق به زندگی و لذت های آن
مراحل شیزوفرنی
اسکیزوفرنی شامل سه مرحله زیر است
مرحله مقدماتی: این مرحله عمدتاً در سنین نوجوانی یا جوانی ظاهر می شود و با ظهور نخستین علائم اسکیزوفرنی همراه است.
مرحله فعال: در مرحله فعال نشانه های اسکیزوفرنی مانند توهم هذیان، بی نظمی در گفتار و رفتار به وضوح دیده می شوند.
مرحله باقیمانده: این مرحله شرایطی است که نشانه های مثبت بیماری متوقف می‌شود؛ اما علائم منفی باقی هستند. به عنوان مثال هذیان و توهم فرد مبتلا به اسکیزوفرنی بهبود یافته اما انزوا طلبی و بی تفاوتی ادامه دارد.
دلایل ابتلا به اسکیزوفرنی
علت دقیق بیماری اسکیزوفرنی هنوز مشخص نشده با این حال موارد زیر می تواند از دلایل احتمالی آن باشد
ژنتیک: در مواردی اسکیزوفرنی از طریق ژن والدین انتقال می یابد
شیمی مغز و مدارهای آن: فرد مبتلا به شیزوفرنی به احتمال زیاد نمی تواند انتقال دهنده های عصبی را کنترل کند و مدارها مربوط به سلول های عصبی موثر بر رفتار، را تحت تاثیر قرار دهد.
ناهنجاری در ساختار مغز: مغز بعضی از بیماران اسکیزوفرنی از ساختار غیر طبیعی برخوردار است که این امر امکان دارد از دلایل ابتلا به بیماری باشد.
عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض برخی سموم، مصرف بعضی مخدرها نظیر ماری جوانا، استرس شدید و…افراد دارای ژن‌های معیوب را به اسکیزوفرنی مبتلا می کند.
روش های درمان اسکیزوفرنی
هیچ درمان قطعی برای اسکیزوفرنی وجود ندارد اما برای کاهش علائم و پایین آوردن احتمال عود آن، روش‌های زیر به کار گرفته می‌شود.
دارودرمانی
استفاده از برخی داروهای ضد روان پریشی و تسکین دهنده مانند داروهای تثبیت کننده خلق و خو و داروهای ضد افسردگی و…
مراقبت های ویژه تخصصی
این مورد شامل یک رویکرد تیمی است که با ظهور نخستین علائم در بیمار، از روش های درمانی گوناگون مانند دارو درمانی، مشاوره روانپزشکی، خدمات اجتماعی و اشتغال و آموزش استفاده می شود و در آن ممکن است خانواده بیمار نیز داخل شوند.
درمان روانشناختی
در این روش به فرد بیمار کمک می شود علائم اولیه را شناسایی کرده و نشانه ها را مدیریت کند و از شدت گرفتن اختلال خود پیشگیری نماید و شامل موارد زیر است.
توانبخشی
این مفهوم عمدتاً بر بهبود مهارت های اجتماعی، آموزشی و شغلی تمرکز داشته و به منظور ایجاد احساس استقلال به بیمار ارائه می شود.
اصلاح شناختی
این مورد به معنای بهره‌مند از روش های مناسب برای جبران مشکلات ناشی از پردازش اطلاعات می باشد.
روان درمانی
به بیمار کمک می کند وضعیت فعلی خود را بهتر درک نموده، با آنها مقابله کرده و مهارت های حل مسئله را بیاموزد.
مشاوره خانوادگی
به اعضای خانواده بیمار کمک می شود با روش های مقابله، پیشگیری و کمک به بیماران، آشنایی شده و جهت کمک به بیمار، از آنها استفاده کنند.
بستری کردن
این روش بیشتر برای مبتلایانی است که به آسیب زدن به خود یا دیگران تمایل دارند و نمی توان آنها را در خانه نگهداری کرد.
الکتروشوک درمانی
به گزارش کارمادیو، به کمک این روش الکترودهایی به پوست سر فرد مبتلا به اسکیزوفرنی متصل شده و در حالت بیهوشی، شوک الکتریکی خفیفی به مغز او وارد می شود. یک دوره این روش درمانی شامل ۲ تا ۳ جلسه در هفته بوده و به مدت چند هفته ادامه دارد. مزیت این روش بهبود خلق و خوی بیمار به صورت تدریجی است.
شوک درمانی همچنین بر روی انتقال دهنده های عصبی مغز، مانند دوپامین اثر گذاشته و تسکین نشانه هایی نظیر افسردگی و اختلال دو قطبی را شامل می شود. این روش درمانی وقتی تجویز می شود که مصرف دارو یا مشاوره های روانپزشکی کارساز نیست.