کمال گرایی نوعی از رفتار است که بسیاری از مردم با آن دست و پنجه نرم می کنند و اغلب فکر می کنند که یک رفتار درست می باشد در صورتی که یک رفتار بیمارگونه می باشد و باعث رنجش شخص و اطرافیان می گردد. حال در ادامه این مقاله از کارمادیو تصمیم داریم در ارتباط با این رفتار که در بسیاری از موارد ناسازگار است، علایم، انواع مضرات و روش هایی برای کنترل و برطرف کردن آن به شما ارائه دهیم.
کمال گرایی چیست؟
در علم روانشناسی منظور از کمال گرایی داشتن ویژگی های شخصیتی می باشد که در آن شخص تلاش می کند بهترین و بدون عیب و نقص ترین عملکرد را داشته باشد و این شخص به خود ارزیابی انتقادی و نگرانی در مورد ارزیابی دیگران مبتلا است. تعریف دقیق تر کمال گرایی این است که فرد کمال گرا تلاش می کند به یک ایده آل دست نیافتنی و صد در صد برسد و این فرد اغلب دارای عزت نفس پایین و افسردگی هستند.
انواع کمال گرایی
سه مورد از انواع کمال گرایی را در زیر بررسی می کنیم:
کمال گرایی خودمحور
بسیاری از ما این نوع کمال گرایی را می شناسیم و در واقع منظور فردی است که توقعات زیادی از خود دارد و به طور کلی این نوع کمالگرایی معمولاً به روش های سالم بروز پیدا کرده و در افراد موفق و خودانگیخته دیده می شود.
کمال گرایی دگر محور Other-Oriented
منظور از کمال گرایی دگر محور انتظارات بیش از حد شخص از دیگران است و این افراد معمولاً نسبت به دیگران پرتوقع و خشن هستند که این حالت منجر به خشم و دشمنی بین او و دیگران شده و باعث برهم زدن روابط صمیمی و قابل اعتماد بین او و اطرافیان می گردد.
کمال گرایی القا شده توسط جامعه Socially Prescribed
این نوع کمال گرایی شامل انتظاراتی است که از سمت دیگران یا جامعه است که فرد آنها را درونی کرده است و این انتظارات از سمت افرادی مانند والدین دوستان افراد در محیط کار در شخص القا شده است و باعث شک و تردید عدم اعتماد به نفس و اضطراب اجتماعی شخص می گردد و معمولا ناشی از ترس از طرد شدن بوده و اغلب ماهیت نابهنجار دارد.
کسانی دارای نوع کمالگرایی القا شده توسط جامعه هستند معمولاً نسبت به نیازها و انتظارات دیگران بسیار حساس بوده و از ناامید کردن و ناراحت کردن دیگران ترس شدید دارند بنابراین این ویژگی باعث می شود که بسیاری از آنها به سمت روابط ناسالم و وابسته سوق داده شوند و مراقبت از خود را نادیده گرفته و نیازهای دیگران را در اولویت قرار دهند. به عبارتی بهتر این افراد افرادی مهرطلب به حساب می آیند که برای جلب توجه و نیاز دیگران نیازها و خواسته های خود را نادیده می گیرند.
نشانه های کمال گرایی در افراد
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان دارای حداقل نصف یا بیشتر از علائم زیر باشید به کمال گرایی مبتلا هستید:
- احساس فشار برای برآورد کردن انتظارات بالا خود
- ترس شدید از اشتباهات و قضاوت شدن توسط دیگران
- داشتن نشخوار فکری یا خود سرزنشی
- حساسیت چنین به انتقاد و بازخورد منفی دیگران
- داشتن الگوهای فکری سفت و سخت و مطلق
- صرف زمان تلاش و انرژی بیش از حد برای انجام کارها و یا رفع اشتباهات
- مشکل در نادیده گرفتن اشتباهات کوچک
- دارای سطح بالایی از خود ناباوری و ناامنی
- ترس از شکست به طور اغراق آمیز و واکنش منفی به اشتباهات
دلایل ایجاد کمال گرایی
ویژگی‌های شخصیتی نظیر کمال گرایی حاصل وراثت و محیط هر دو است در واقع برخی از افراد در اثر وراثت و از طریق آن به این ویژگی مبتلا هستند و برخی دیگر در اثر رفتارهایی که از محیط خانواده به خصوص والدین و یا اجتماع دریافت می‌کنند تا آنجایی که متخصصان روانشناس یکی از قوی‌ترین عوامل تعیین کننده کمال گرایی را سبک فرزند پروری می دانند و در واقع باور بر این است که کودکانی که دارای والدین یا مراقبان خشن و سختگیر و انتقادگر هستند بیشتر از دیگر کودکان به کمال گرایی دچار می شوند.
برخی از راه‌های غلبه بر کمالگرایی
کمال گرایی با روش های مختلف توسط خود فرد و دریافت مشاوره از روانشناسان با تجربه قابل کنترل و حتی درمان است که در ادامه برخی از این روش ها می پردازیم.
۱) شناخت و تشخیص کمال گرایی توسط مبتلا فرد
بسیاری از کسانی که به کمال گرایی مبتلا هستند از وجود یک نقص رفتاری یعنی همان کمال گرایی ر خود آگاه نیستند و فکر می‌کنند که انتظارات شان از خودشان در انجام کارها یک انتظار به جا و استاندارد می باشد بنابراین لازم است که در ابتدای کار شخص کمال گرا این ویژگی رفتاری و شخصیتی خود را شناسایی کند تا بتواند برای کنترل آن اقدامات لازم را انجام دهد.
۲) تشخیص بین تلاش زیاد کردن و کمال گرایی
تلاشی سالم است که راه را برای رسیدن به بهترین ها سوق داده و پس از انجام عمل مورد نظر از عملکرد خود راضی باشیم اما کمال گرایی معمولاً اینگونه نیست و این احساس را در ما ایجاد می کند باید به استاندارد بسیار بالایی که در ذهن خود تعیین کرده‌ایم برسیم تا احساس خوبی نسبت به آن کار داشته باشیم.
۳) رها کردن بایدها
یکی از روش های رهایی از کمال گرایی این است که شخص کمال گرا باید ها را رها کند زیرا وقتی شخص باید های زیادی را برای خود تعیین می کند دچار ترس شده و در برابر شروع آن عمل مقاومت می کند و آن را به تاخیر می اندازد یا حتی اگر آن را شروع کند یار طول می کشد چون می خواهد بهترین بشود. به عنوان مثال اینکه باید یک کار خوب پیدا کنم یا باید نفر اول باشم و یا باید به بهترین نحو ممکن ورزش انجام دهم از جمله باید هایی است که شخص کمال گرا آنها را در ذهن خود ایجاد کرده است.
۴) انتخاب اهداف بر اساس واقعیت
دست یافتن به اهدافی که شخص کمال گرا تعیین می کند معمولاً امکان‌پذیر نیست و حتی اگر باشد سخت و طاقت فرسا است و همین مورد باعث عصبی شدن و درماندگی فرد کمال گرا می شود چرا که در بسیاری از موارد تلاش برای رسیدن به اهداف کمال گرایانه آنها نتیجه می ماند بنابراین شخص کمال گرا باید سعی کند اهدافی را انتخاب کند که بر اساس واقعیت بوده و دست یافتن به آنها کار بسیار دشواری نباشد.
دلیل نیاز به مقابله با کمال گرایی یا اثرات مضر کمال گرایی
اگر کمال گرایی به عنوان یک خصیصه مثبت برای کسب انگیزه استفاده شود باعث رشد و توسعه فرد می گردد اما شکل افراطی و غیر واقع بینانه آن می تواند مشکلات زیر را برای شخص پیش آورد و بنابراین لازم است که راه های کنترل آن را فرا گرفت.
- اعتماد به نفس و عزت نفس شخص را از بین می برد
- گرفتن انرژی و توانایی انجام کار از دیگر اثرات مخرب کمال گرایی است.
- کمال گرایی توانایی رشد و پیشرفت خص را تحت تاثیر قرار می دهد.
- کمال گرایی اشتیاق شخص برای تجربه‌های جدید را از او می گیرد.
- گرفتن هرگونه لذت در زندگی از دیگر عوارض ابتلا به کمال گرایی است.
- سطح بالای افسردگی و اضطراب به خصوص اضطراب اجتماعی کمال گرایی است تا جایی که بسیاری از افراد افسرده مبتلا به کمالگرایی دست به خودکشی می زنند.
- اختلال در خوردن و نیز اختلال و خود زشت انگاری از دیگر عوارض کمال گرایی است.
- اختلال در عملکرد و کاهش دستاورد ها و احساس خجالت و عدم امنیت
- عدم داشتن انگیزه و اهمال کاری زیاد و تاب‌آوری
جمع بندی
در این مقاله ابتدا به بررسی تعریف کمال گرایی و انواع آن و علائم و نشانه ها پرداختیم سپس راه هایی برای غلبه بر کمال گرایی و عوارض آن را ذکر کردیم در پایان لازم است بدانید که از آنجایی که افراد کمال گرا تمایل به انجام کارها به صورت صد در صد درست و بهترین شکل هستند در بسیاری از موارد این احساس در آنها ایجاد می شود که کارشان را به درستی انجام نداده‌اند و انتظاراتشان از خود برآورده نشود دچار اضطراب و خود سرزنشگری می گردند.
